Naar jaarlijkse gewoonte nodigt NISE (Nationale Bewegingen en Intermediaire Structuren in Europa), het internationaal platform en contactforum van erfgoed- en academische instellingen die zich bezighouden met de vergelijkende studie van nationale en regionale bewegingen in Europa, in november een spreker uit naar Antwerpen. Het secretariaat van NISE is gevestigd in het ADVN | archief voor nationale bewegingen in de Scheldestad.
Dit jaar is de Nederlandse historicus Eric Storm, hoofddocent Europese geschiedenis van de 19de en de 20ste eeuw aan de Universiteit Leiden, te gast. In september publiceerde hij het boek Nationalisme: een wereldgeschiedenis (Amsterdam, Alfabet Uitgevers, 704 blz., 49,99 euro, ISBN 9789021343198), waarvan vorige maand een Engelse vertaling verscheen, Nationalisme: A World History. In zijn boek en zijn causerie behandelt Storm vanuit mondiaal en comparatief perspectief de geschiedenis van het nationalisme vanaf de 18de eeuw. Vragen die daarbij aan bod komen, zijn onder meer: hoe wordt een natie gevormd en wie maakt er deel van uit?, hoe nationaal is de natiestaat?, welke rol speelt nationalisme in het leven van alledag en in de wereld van kunst en cultuur?, hoe worden nationale en nationalistische gevoelens en sentimenten ingezet door politici?, wat is de toekomst van nationalisme en natiestaten in een geglobaliseerde wereld?
Storms Nederlandse collega-historicus Ivo Van de Wijdeven, zelf auteur van boeken over Europese geschiedenis, omschrijft Nationalisme: een wereldgeschiedenis in de krant NRC Handelsblad (4 oktober 2024) in een lovende recensie onder de titel De natiestaat als product van het verleden als “een ware tour de force”. “Alle aspecten”, zo gaat hij verder, “komen aan bod: van ingebeelde gemeenschappen tot banaal nationalisme en alles er tussenin”. “Storm”, zo vervolgt Van de Wijdeven, “beschrijft hoe de natiestaat een onstuitbare opmars maakte. Dankzij betere infrastructuur, breed toegankelijk onderwijs in de standaardtaal met aandacht voor nationale geschiedenis en aardrijkskunde, de opkomst van massamedia en het uitrollen van een sociaal vangnet en publieke gezondheidszorg werd de band tussen de staat en zijn ingezetenen hechter. De fysieke ruimte werd steeds meer genationaliseerd. Musea, monumenten en overheidsgebouwen zijn vanzelfsprekende voorbeelden en dat geldt ook voor straatnamen, vlaggen en herdenkingen. En sport werd van meet af aan gebruikt om nationale gevoelens te mobiliseren”. Nationalisme en natievorming omvatten een heel breed spectrum van zowel expliciete als impliciete uitingsvormen. Heel wat ervan worden aangesneden door Storm, zowel in zijn boek als in zijn lezing.
Eric Storm is specialist inzake de geschiedenis van Spanje, maar publiceerde ook uitgebreid over (de constructie van) regionale en nationale identiteiten elders in Europa en de rest van de wereld.
De lezing gaat door in de historische Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen (Hendrik Conscienceplein 4) op donderdag 28 november om 19 uur. De lezing is gratis, maar inschrijven is aanbevolgen via deze link. Na afloop wordt een receptie aangeboden.
Nico Van Campenhout
